H μείωση της βλάβης μια σημερινή πραγματικότητα και ένα λογικό δικαίωμα

Εμφατικά στο προσκήνιο του δημόσιου διαλόγου το τελευταίο διάστημα έρχεται το θέμα της «μείωσης της βλάβης». Πρόκειται για το σύνολο των στρατηγικών που μας επιτρέπουν να μειώσουμε τις αρνητικές συνέπειες στην υγεία και το περιβάλλον, οι οποίες προκύπτουν από παγιωμένες συμπεριφορές και πρακτικές.

Αν κανείς αναζητήσει τον όρο «μείωση της βλάβης» στο διαδίκτυο, τα πρώτα αποτελέσματα που βγαίνουν έχουν να κάνουν με την εφαρμογή της στη διαχείριση διαφόρων εξαρτήσεων (ναρκωτικά, αλκοόλ κ.τ.λ.), το πεδίο δηλαδή δημόσιας υγείας όπου εφαρμόστηκε αρχικά.

H συζήτηση για τη μείωσης της βλάβης και για το κατά πόσο μπορεί να συνεισφέρει ουσιαστικά, ώστε να δοθούν επιπλέον λύσεις, έχει επεκταθεί και στο τεράστιο θέμα του καπνίσματος. Αφορμή υπήρξε η ανάπτυξη των εναλλακτικών προϊόντων νικοτίνης (ηλεκτρονικά τσιγάρα και προϊόντα θέρμανσης καπνού), τα οποία μπορούν δυνητικά να περιορίσουν το ρίσκο για την υγεία των καπνιστών σε σχέση πάντα με το τσιγάρο. Ήδη έχουν επενδυθεί από τις μεγάλες καπνοβιομηχανίες τεράστια ποσά σε έρευνα και ανάπτυξη, ώστε αυτά τα προϊόντα να αποκτήσουν την επιστημονική τεκμηρίωση που θα πείσει τους αμετανόητους καπνιστές να αφήσουν πίσω τους το τσιγάρο. Υπάρχουν χώρες που έχουν ήδη συμπεριλάβει συμπληρωματικά στο νομοθετικό τους πλαίσιο, ρυθμίσεις που αποσκοπούν στο να υποστηριχθεί η πολιτική της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα, δίπλα στις προσπάθειες για τη διακοπή και την πρόληψη.

Αξίζει να επισημανθεί ότι, στις παραπάνω περιπτώσεις, οι στρατηγικές μείωσης της βλάβης προτείνονται ως συμπληρωματικό μέτρο στις πολιτικές που εφαρμόζονται εδώ και δεκαετίες. Αξιοποιώντας έτσι, με ουσιαστικό και ευέλικτο τρόπο, την ραγδαία πρόοδο της τεχνολογίας και της επιστήμης που πλέον μας παρέχουν λύσεις οι οποίες, μέχρι πριν από μερικά χρόνια, απλούστατα δεν υπήρχαν. Ας είμαστε ρεαλιστές. Είναι δεδομένο ότι οι άνθρωποι κάνουν συχνά επιλογές γνωρίζοντας ότι μπορεί να αποβούν επιβλαβείς. Η απαγόρευση από μόνη της δεν είναι βέβαιο ότι θα δώσει τη λύση στο πρόβλημα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το κάπνισμα. Παρά τις απαγορεύσεις, το αυστηρό πλαίσιο επικοινωνίας των καπνικών προϊόντων και την εκπαίδευση του κοινού σε θέματα πρόληψης, ο αριθμός των καπνιστών παγκοσμίως μένει σταθερά υψηλός.

Η μείωση της βλάβης πέρα από τη σφαίρα της δημόσιας υγείας βρίσκει έδαφος και σε επιπλέον τομείς και κλάδους. Στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, για παράδειγμα, καθώς οι «πράσινες» πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική, συνεχίζουν να παράγουν ηλεκτρισμό, αλλά είναι σαφώς καλύτερες για το περιβάλλον από τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Για αυτό και προωθείται και επιδοτείται από την πολιτεία η ανάπτυξη και η χρήση τους. Ενώ, αντίστοιχη περίπτωση είναι και αυτή του real estate καθώς οι περιβαλλοντικά βιώσιμες επενδύσεις είναι επιτακτική ανάγκη για κάθε σύγχρονη πόλη και τους πολίτες της. Για αυτό και οι κτηριακές κατασκευές σχεδιάζονται και αναπτύσσονται πια, βιώσιμα, στοχεύοντας τόσο στην κλιματική ουδετερότητα, όσο και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων. Παράλληλα, και πάλι με στόχο την μείωση της βλάβης, γίνεται «πράσινο» λίφτινγκ και στο παλιό κτηριακό απόθεμα, με στόχο τα κτήρια υψηλής ενεργειακής απόδοσης να καταναλώνουν όσο το δυνατόν μηδενική ενέργεια.

Οι λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας, τα κράνη που φοράνε οι ποδηλάτες και οι μοτοσικλετιστές αλλά και η χρήση αντιηλιακών προκειμένου να μειωθεί η βλάβη στο δέρμα από την έκθεση στον ήλιο αποτελούν μερικά ακόμη καθημερινά και ευκόλως κατανοητά παραδείγματα μείωσης της βλάβης που μας αφορούν όλους.

Κρίσιμος είναι ο ρόλος που παίζει το πλαίσιο που ρυθμίζει κάθε φορά έναν συγκεκριμένο τομέα. Από εκεί θα προκύψει η ενθάρρυνση που θα μας επιτρέψει να ενσωματώσουμε στην καθημερινότητά μας πρακτικές και προϊόντα μειωμένου κινδύνου που μπορούν, συμπληρωματικά σε άλλες υφιστάμενες πολιτικές, να κάνουν όντως τη διαφορά. Ο ρόλος της πολιτείας είναι να εξετάζει -με βάση επιστημονικά δεδομένα- ποιες από τις στρατηγικές μείωσης βλάβης λειτουργούν, να τις προωθεί, να ενημερώνει το κοινό σχετικά και να τις ενσωματώνει οργανικά στις πολιτικές της. Υπό την έννοια αυτή η μείωση της βλάβης, ως ένα ακόμη εργαλείο με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα, είναι όντως δικαίωμα όλων μας.

halkidikifocus social

Twitter