Τελειομανία: Όταν ο στόχος γίνεται βάσανο…
Γράφει η Ιωάννα Τσίγγανου
Ψυχολόγος, MSc στην Ειδική Παιδαγωγική
www.ioannatsigganou.gr
Η ανθρώπινη φύση προσδιορίζεται ως ένα βαθμό από τη διαρκή ανάγκη εξέλιξης και την αναζήτηση των συνθηκών που θα επιτρέψουν στο άτομο να απολαμβάνει τη ζωή ικανοποιώντας τις ανάγκες και τις επιθυμίες. Η αναζήτηση της τελειότητας, υπό την έννοια της εκπλήρωσης των αναγκών και των επιθυμιών αλλά και την αναζήτηση νέων όρων που θα προάγουν την ποιότητα ζωής μέσα στις μεταβαλλόμενες συνθήκες ζωής, αποτελεί την κινητήρια δύναμη του ανθρώπου που εξελίσσεται και βρίσκεται σε καλή επαφή με τις ανάγκες και τις επιθυμίες του που αναμφισβήτητα δε μπορούν να παραμένουν συνεχώς ίδιες αλλά φυσικά ούτε να μεταβάλλονται διαρκώς.
Είναι πολύ λεπτή η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην αναζήτηση της τελειότητας, υπό την έννοια της ψυχικής και συναισθηματικής πληρότητας κατά την επίτευξη ενός στόχου ή μιας επιθυμίας, και της τελειομανίας που σχετίζεται με τη συνεχή αναζήτηση του άριστου, του αψεγάδιαστου και του αλάθητου. Η τελειομανία ως όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα πολυδιάστατο τύπο προσωπικότητας και εκφράζει την τάση ενός ατόμου να περιγράφει οτιδήποτε κατώτερο του τέλειου ως μη αποδεκτό.
Ο φαύλος κύκλος της τελειομανίας ξεκινά με την τοποθέτηση υψηλών και δύσκολων στόχων και εκ των πραγμάτων ακολουθεί η δυσκολία στην επίτευξη ή η αποτυχία στην ολοκλήρωση. Αυτό κάνει το άτομο λιγότερο παραγωγικό και αποτελεσματικό και έπονται τα αισθήματα αυτομομφής, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα υψηλά επίπεδα άγχους και η κατάθλιψη. Η παραίτηση από το στόχο ματαιώνει το άτομο το οποίο δεν αντέχει να επεξεργαστεί με υγιή τρόπο την μη επίτευξη του στόχου και συνεχίζει με τη δημιουργία ενός νέου στόχου χωρίς όμως να έχει έρθει σε επαφή με την απογοήτευση και το πόνο της απώλειας του προηγούμενου στόχου.
Το άτομο με τελειομανιακά χαρακτηριστικά προσωπικότητας:
v Βασανίζεται από το αέναο και διαρκές παιχνίδι αναζήτησης του «τέλειου» και η επίτευξη του στόχου γίνεται αυτοσκοπός.
v Θέτει ανέφικτους και μη ρεαλιστικούς στόχους, η επίτευξη των οποίων ικανοποιεί βαθύτερες εσωτερικές ανάγκες. Η αναγνώριση του εαυτού και η αποδοχή από τους άλλους μέσα από την επίτευξη μη ρεαλιστικών στόχων ωθεί το άτομο με τελειοθηρικά χαρακτηριστικά στη φαύλη αναζήτηση νέων στόχων που ουσιαστικά το εξουθενώνουν αφού βιώνει ένα διαρκές αίσθημα άγχους και φόβου.
v Ανησυχούν υπερβολικά για τυχόν λάθη που μπορεί να γίνουν και τείνουν να τα ερμηνεύουν ως αποτυχίες που θα έχει ως αποτέλεσμα την απόρριψη των άλλων ενώ συνδέουν μεμονωμένες αποτυχίες ως ενδείξεις ανημπόριας και απώλειας ελέγχου.
v Θεωρούν ότι οι σημαντικοί άλλοι στη ζωή τους έχουν υψηλές προσδοκίες από τους ίδιους και κάνουν τα πάντα για να μην τους απογοητεύσουν ενώ συχνά τους εκλαμβάνουν ως επικριτικούς απέναντι τους.
v Η στατικότητα και η ακαμψία είναι το βασικό χαρακτηριστικό που μας βοηθά να καταλάβουμε τη διαφορά ανάμεσα στο υγιές κυνήγι της τελειότητας και την τελειομανία.
Για να γίνει κατανοητός ο φαύλος κύκλος της τελειομανίας ας φανταστούμε το τελειοθηρικό νέο που πηγαίνει σε συνέντευξη για εργασία για θέση προϊσταμένου έχοντας αρνηθεί να πάει σε συνέντευξη για θέση υπαλλήλου στην ίδια εταιρεία. Αν και δεν έχει όλα τα τυπικά προσόντα της πρόσληψης, έχει αφιερώσει απεριόριστο χρόνο και χρήμα για την προετοιμασία της παρουσίασης του στη συνέντευξη και θεωρεί ότι αυτή είναι η δουλειά που πρέπει να διεκδικήσει ώστε να ικανοποιήσει είτε τους γονείς είτε τους φίλους του. Πηγαίνει στη συνέντευξη και δεν καταφέρνει να παρουσιάσει τον εαυτό του με ευνοϊκό τρόπο. Τον ενημερώνουν ότι δεν θα προσληφθεί. Απογοητεύεται και πιστεύει ότι οι συνεντευκτές ήταν πολύ αυστηροί μαζί του ενώ νοιώθει ματαίωση που δεν κατάφερε να πάρει τη θέση εργασίας και το αποδίδει στο τρόπο παρουσίασης του. Ο φαύλος κύκλος της τελειοθηρίας τον οδηγεί στην αναζήτηση εργασίας σε άλλη εταιρεία για θέση υψηλά ιστάμενου προσωπικού ενώ συνεχίζει να πηγαίνει σε σεμινάρια προετοιμασίας για την κατάλληλη παρουσίαση σε συνεντεύξεις, να αγοράζει ακριβά και εντυπωσιακά ρούχα κτλ.
Η εμφάνιση της τελειομανίας φαίνεται ότι συνδέεται με τελειομανή γονεϊκά πρότυπα που επιζητούν από τα παιδιά τους το άριστο και γίνονται απορριπτικοί σε λάθη και αποτυχίες. Παράλληλα γίνονται κριτικοί στην αναζήτηση ατελειών, κάτι που κάνει τα παιδιά να νοιώθουν ενοχή και ντροπή για κάθε λάθος αλλά και έντονο φόβο για το ενδεχόμενο της μη εκπλήρωσης των επιθυμιών των γονέων. Συνήθως στα παιδιά αυτά καλλιεργείται από τους γονείς η σύγκριση και ο ανταγωνισμός προς τρίτους (αδέρφια ή φίλους).
Η τελειομανία συνδέεται με ψυχολογικές και διαπροσωπικές δυσκολίες που σχετίζονται άμεσα με την επίδοση ενώ έχει ανιχνευτεί ότι άτομα με τελειοθηρικά στοιχεία προσωπικότητας έχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης κατάθλιψης, διαταραχών πρόσληψης και Ψυχαναγκαστικής καταναγκαστικής Διαταραχής. Αξίζει να αναφερθεί ότι η τελειομανία μπορεί να κατευθύνεται προς το ίδιο το άτομο δηλαδή το άτομο να θέτει ανέφικτα πρότυπα προσωπικής επιτυχίας για τον εαυτό του ή να κατευθύνεται προς τους άλλους δηλαδή το άτομο αναμένει από τους άλλους να είναι τέλειοι στις επιδόσεις του. Συνήθως αυτά τα άτομα δεν είναι ικανοποιημένα από γάμο τους, τις σεξουαλικές τους σχέσεις, την εργασία τους, το φιλικό τους περιβάλλον κοκ. Επίσης υπάρχει η τελειομανία που είναι κοινωνικά κατευθυνόμενη όπου άλλα άτομα αναμένουν την τελειότητα για τον ίδιο και αυτός κινείται με βάση τα κριτήρια τους.
Για να απαλλαγεί κάποιος από το βασανιστικό παιχνίδι της τελειομανίας πρέπει να βιώσει το έντονο δυσφορικό αίσθημα της κενότητας που φέρει η φαύλη αναζήτηση και η απουσία της απόλαυσης στην επίτευξη των στόχων. Συχνά το έντονο αυτό δυσφορικό αίσθημα γίνεται αντιληπτό μέσα από την εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων δηλαδή σωματικών ενοχλημάτων που δεν έχουν οργανική αιτιολογία. Έτσι μπορεί να ξεκινήσουν η αναδόμηση μιας νέας σχέσης του εαυτού με την αποτυχία και την επιτυχία, η αναγνώριση δυσλειτουργικών συμπεριφορών και η διορθωτική ανασύσταση της οικογενειακής εμπειρίας μέσα από τη θεραπευτική εμπειρία. Ο πειραματισμός με τα κριτήρια της επιτυχίας, η διερεύνηση των φόβων, η εξάσκηση στη ρεαλιστική τοποθέτηση στόχων και η εστίαση στην απόλαυση βοηθούν το άτομο να αποκτήσει μια πιο υγιή σχέση με την επιτυχία και ο στόχος να φέρει απόλαυση και μάθηση όχι βάσανα.
- Κατηγορία ΘΕΣΕΙΣ - ΑΠΟΨΕΙΣ