ΡΟΗ 24/7:
Ιωάννα Τσίγγανου

Ιωάννα Τσίγγανου

URL Ιστότοπου:

Τελειομανία: Όταν ο στόχος γίνεται βάσανο…

Γράφει η Ιωάννα Τσίγγανου

Ψυχολόγος, MSc στην Ειδική Παιδαγωγική

  www.ioannatsigganou.gr  

 

Η ανθρώπινη φύση προσδιορίζεται ως ένα βαθμό από τη διαρκή ανάγκη εξέλιξης και την αναζήτηση των συνθηκών που θα επιτρέψουν στο άτομο να απολαμβάνει τη ζωή ικανοποιώντας τις ανάγκες και τις επιθυμίες. Η αναζήτηση της τελειότητας, υπό την έννοια της εκπλήρωσης των αναγκών και των επιθυμιών αλλά και την αναζήτηση νέων όρων που θα προάγουν την ποιότητα ζωής μέσα στις μεταβαλλόμενες συνθήκες ζωής, αποτελεί την κινητήρια δύναμη του ανθρώπου που εξελίσσεται και βρίσκεται σε καλή επαφή με τις ανάγκες και τις επιθυμίες του που αναμφισβήτητα δε μπορούν να παραμένουν συνεχώς ίδιες αλλά φυσικά ούτε να μεταβάλλονται διαρκώς.

Είναι πολύ λεπτή η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην αναζήτηση της τελειότητας, υπό την έννοια της ψυχικής και συναισθηματικής πληρότητας κατά την επίτευξη ενός στόχου ή μιας επιθυμίας, και της τελειομανίας που σχετίζεται με τη συνεχή αναζήτηση του άριστου, του αψεγάδιαστου και του αλάθητου. Η τελειομανία ως όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα πολυδιάστατο τύπο προσωπικότητας και εκφράζει την τάση ενός ατόμου να περιγράφει οτιδήποτε κατώτερο του τέλειου ως μη αποδεκτό.

Ο φαύλος κύκλος της τελειομανίας ξεκινά με την τοποθέτηση υψηλών και δύσκολων στόχων και εκ των πραγμάτων ακολουθεί η δυσκολία στην επίτευξη ή η αποτυχία στην ολοκλήρωση. Αυτό κάνει το άτομο λιγότερο παραγωγικό και αποτελεσματικό και έπονται τα αισθήματα αυτομομφής, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα υψηλά επίπεδα άγχους και η κατάθλιψη. Η παραίτηση από το στόχο ματαιώνει το άτομο το οποίο δεν αντέχει να επεξεργαστεί με υγιή τρόπο την μη επίτευξη του στόχου και συνεχίζει με τη δημιουργία ενός νέου στόχου χωρίς όμως να έχει έρθει σε επαφή με την απογοήτευση και το πόνο της απώλειας του προηγούμενου στόχου.

Το άτομο με τελειομανιακά χαρακτηριστικά προσωπικότητας:

v  Βασανίζεται από το αέναο και διαρκές παιχνίδι αναζήτησης του «τέλειου» και η επίτευξη του στόχου γίνεται αυτοσκοπός.

v  Θέτει ανέφικτους και μη ρεαλιστικούς στόχους, η επίτευξη των οποίων ικανοποιεί βαθύτερες εσωτερικές ανάγκες. Η αναγνώριση του εαυτού και η αποδοχή από τους άλλους μέσα από την επίτευξη μη ρεαλιστικών στόχων ωθεί το άτομο με τελειοθηρικά χαρακτηριστικά στη φαύλη αναζήτηση νέων στόχων που ουσιαστικά το εξουθενώνουν αφού βιώνει ένα διαρκές αίσθημα άγχους και φόβου.

v  Ανησυχούν υπερβολικά για τυχόν λάθη που μπορεί να γίνουν και τείνουν να τα ερμηνεύουν ως αποτυχίες που θα έχει ως αποτέλεσμα την απόρριψη των άλλων ενώ συνδέουν μεμονωμένες αποτυχίες ως ενδείξεις ανημπόριας και απώλειας ελέγχου.

v  Θεωρούν ότι οι σημαντικοί άλλοι στη ζωή τους έχουν υψηλές προσδοκίες από τους ίδιους και κάνουν τα πάντα για να μην τους απογοητεύσουν ενώ συχνά τους εκλαμβάνουν ως επικριτικούς απέναντι τους.

v  Η στατικότητα και η ακαμψία είναι το βασικό χαρακτηριστικό που μας βοηθά να καταλάβουμε τη διαφορά ανάμεσα στο υγιές κυνήγι της τελειότητας και την τελειομανία.

Για να γίνει κατανοητός ο φαύλος κύκλος της τελειομανίας ας φανταστούμε το τελειοθηρικό νέο που πηγαίνει σε συνέντευξη για εργασία για θέση προϊσταμένου έχοντας αρνηθεί να πάει σε συνέντευξη για θέση υπαλλήλου στην ίδια εταιρεία. Αν και δεν έχει όλα τα τυπικά προσόντα της πρόσληψης, έχει αφιερώσει απεριόριστο χρόνο και χρήμα για την προετοιμασία της παρουσίασης του στη συνέντευξη και θεωρεί ότι αυτή είναι η δουλειά που πρέπει να διεκδικήσει ώστε να ικανοποιήσει είτε τους γονείς είτε τους φίλους του. Πηγαίνει στη συνέντευξη και δεν καταφέρνει να παρουσιάσει τον εαυτό του με ευνοϊκό τρόπο. Τον ενημερώνουν ότι δεν θα προσληφθεί. Απογοητεύεται και πιστεύει ότι οι συνεντευκτές ήταν πολύ αυστηροί μαζί του ενώ νοιώθει ματαίωση που δεν κατάφερε να πάρει τη θέση εργασίας και το αποδίδει στο τρόπο παρουσίασης του. Ο φαύλος κύκλος της τελειοθηρίας τον οδηγεί στην αναζήτηση εργασίας σε άλλη εταιρεία για θέση υψηλά ιστάμενου προσωπικού ενώ συνεχίζει να πηγαίνει σε σεμινάρια προετοιμασίας για την κατάλληλη παρουσίαση σε συνεντεύξεις, να αγοράζει ακριβά και εντυπωσιακά ρούχα κτλ.

Η εμφάνιση της τελειομανίας φαίνεται ότι συνδέεται με τελειομανή γονεϊκά πρότυπα που επιζητούν από τα παιδιά τους το άριστο και γίνονται απορριπτικοί σε λάθη και αποτυχίες. Παράλληλα γίνονται κριτικοί στην αναζήτηση ατελειών, κάτι που κάνει τα παιδιά να νοιώθουν ενοχή και ντροπή για κάθε λάθος αλλά και έντονο φόβο για το ενδεχόμενο της μη εκπλήρωσης των επιθυμιών των γονέων. Συνήθως στα παιδιά αυτά καλλιεργείται από τους γονείς η σύγκριση και ο ανταγωνισμός προς τρίτους (αδέρφια ή φίλους).  

Η τελειομανία συνδέεται με ψυχολογικές και διαπροσωπικές δυσκολίες που σχετίζονται άμεσα με την επίδοση ενώ έχει ανιχνευτεί ότι άτομα με τελειοθηρικά στοιχεία προσωπικότητας έχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης κατάθλιψης, διαταραχών πρόσληψης και Ψυχαναγκαστικής καταναγκαστικής Διαταραχής. Αξίζει να αναφερθεί ότι η τελειομανία μπορεί να κατευθύνεται προς το ίδιο το άτομο δηλαδή το άτομο να θέτει ανέφικτα πρότυπα προσωπικής επιτυχίας για τον εαυτό του ή να κατευθύνεται προς τους άλλους δηλαδή το άτομο αναμένει από τους άλλους να είναι τέλειοι στις επιδόσεις του. Συνήθως αυτά τα άτομα δεν είναι ικανοποιημένα από γάμο τους, τις σεξουαλικές τους σχέσεις, την εργασία τους, το φιλικό τους περιβάλλον κοκ. Επίσης υπάρχει η τελειομανία που είναι κοινωνικά κατευθυνόμενη όπου άλλα άτομα αναμένουν την τελειότητα για τον ίδιο και αυτός κινείται με βάση τα κριτήρια τους.

Για να απαλλαγεί κάποιος από το βασανιστικό παιχνίδι της τελειομανίας πρέπει να βιώσει το έντονο δυσφορικό αίσθημα της κενότητας που φέρει η φαύλη αναζήτηση και η απουσία της απόλαυσης στην επίτευξη των στόχων. Συχνά το έντονο αυτό δυσφορικό αίσθημα γίνεται αντιληπτό μέσα από την εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων δηλαδή σωματικών ενοχλημάτων που δεν έχουν οργανική αιτιολογία. Έτσι μπορεί να ξεκινήσουν η αναδόμηση μιας νέας σχέσης του εαυτού με την αποτυχία και την επιτυχία, η αναγνώριση δυσλειτουργικών συμπεριφορών και η διορθωτική ανασύσταση της οικογενειακής εμπειρίας μέσα από τη θεραπευτική εμπειρία. Ο πειραματισμός με τα κριτήρια της επιτυχίας, η διερεύνηση των φόβων, η εξάσκηση στη ρεαλιστική τοποθέτηση στόχων και η εστίαση στην απόλαυση βοηθούν το άτομο να αποκτήσει μια πιο υγιή σχέση με την επιτυχία και ο στόχος να φέρει απόλαυση και μάθηση όχι βάσανα.

 

 

Ακούω και Ακούγομαι μέσα στην Οικογένεια

Γράφει η Ιωάννα Τσίγγανου

Ψυχολόγος, MSc στην Ειδική Παιδαγωγική

  www.ioannatsigganou.gr  

 

Στην καθημερινότητα τους οι γονείς βιώνουν περιστατικά όπου καλούνται να αναλάβουν το ρόλο του συμβούλου, του παρηγορητή, του διαιτητή, του εμψυχωτή, του δικαστή, του «τιμωρού». Πόσες φορές την ημέρα γονείς βιώνουν περιστατικά όπως το παρακάτω

 

HΜαρία έρχεται κλαίγοντας και λέει: 

- Η Κατερίνα δε με θέλει για φίλη και δε μου δίνει τα παιχνίδια της.

- Να μην της δίνεις και εσύ τα δικά σου, απαντά ο γονιός

ή μια άλλη πιθανή απάντηση μπορεί να είναι:

- Δεν είναι κάτι σοβαρό. Δεν αξίζει να στεναχωριέσαι για αυτό, μικρή μου.

 

Μετά από λίγες ώρες το παιδί ζητά να παίξει με τη φίλη της. Ο γονιός αναρωτιέται αν η συζήτηση που έκαναν προηγουμένως είχε κάποια χρησιμότητα και αρχίζει να αμφισβητεί είτε τον εαυτό του και την αποτελεσματικότητα του είτε να υποτιμά την ικανότητα του παιδιού να επεξεργάζεται τα συναισθήματα του.

 

Η επικοινωνία, το να ακούς και να ακούγεσαι, μέσα στην οικογένεια δεν είναι πάντα μια εύκολη υπόθεση. Πόσες φορές νοιώθουμε ότι τα λόγια και οι πράξεις δεν εκπροσωπούν αυτά που πραγματικά επιθυμούμε να πούμε; Πόσες φορές νοιώθουμε ότι τελικά δε γίναμε ξεκάθαροι; Το να ακούς το παιδί φαίνεται αρκετά εύκολο. Όμως ακούω σημαίνει κατανοώ, συναισθάνομαι και προσπαθώ να έρθω σε επαφή όχι μόνο με τις δηλώσεις αλλά  και με τα συναισθήματα του παιδιού. Σε συνθήκες πίεσης ο γονιός προσπαθεί να δώσει λύσεις, συμβουλές, οδηγίες, παρηγοριά στο παιδί για να το βοηθήσει και έπειτα μπορεί να νοιώσει ότι η φωνή του δεν ακούγεται παραμόνο αν ανεβάσει την ένταση της.

 

Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός γονέων που φαίνεται ότι επικεντρώνουν τις μεθόδους διαπαιδαγώγησης και κοινωνικοποίησης των παιδιών σε ψυχολογικές μεθόδους και στρατηγικές και λιγότερο σε μεθόδους άσκησης σωματικής βίας με ξυλοδαρμούς ή χαστούκια, χωρίς να σημαίνει ότι αυτές οι πρακτικές έχουν παύσει. Οι γονείς επιθυμούν να αναπτύσσουν το διάλογο, επιτρέπουν στα παιδιά τους να εκφραστούν πιο ελεύθερα, δείχνουν κατανόηση, στοργή, αγάπη και φροντίδα, ασχολούνται με την επιμέλεια και δίνουν έμφαση σε εξωσχολικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Ο νέος γονιός αναζητά μια αυθεντική και αμοιβαία σχέση με το παιδί χωρίς βέβαια να ξεχνιούνται οι διαφορετικοί ρόλοι.

 

Ωστόσο στην προσπάθεια του να επικοινωνήσει ο γονιός μερικές φορές υιοθετεί τακτικές που δυσχεραίνουν την επικοινωνία και δε βοηθούν το διάλογο. Έτσι ο γονιός μπορεί να δίνει οδηγίες ή διαταγές στο παιδί και να του λέει τι να κάνει μη βοηθώντας το να καλλιεργήσει την κριτική του ικανότητα στον έλεγχο των συνεπειών της συμπεριφοράς του και στη λήψη αποφάσεων. Μπορεί να το προειδοποιεί ή απειλεί για τιμωρίες και συνέπειες που ποτέ δεν πρόκειται να πραγματοποιήσει με αποτέλεσμα το παιδί να αμφισβητεί το γονεϊκό του ρόλο ή να μη μάθει να υποστηρίζει τον εαυτό του. Μπορεί να το κριτικάρει ή να μιλά για λογαριασμό του χωρίς να του δίνει το χώρο να εκφραστεί δείχνοντας ότι πάντα θα μιλά κάποιος άλλο για αυτό. Θέλοντας να το «προστατεύσει» από τα αρνητικά του συναισθήματα  και να το απομακρύνει από αυτά ελαχιστοποιεί το μέγεθος ή την αξία τους.

 

Η αυθεντική επικοινωνία  με το παιδί δεν είναι απλή υπόθεση. Απαιτεί δεξιότητες και την υιοθέτηση τακτικών που ευνοούν τη γνήσια έκφραση συναισθημάτων.

 

Το να είσαι καλός ακροατής: Οι Fine και Glasser αναφέρουν ότι καλός ακροατής είναι αυτός που ακούει τον άλλο και όσα του λέει και δε σκέφτεται ούτε λεπτό τον εαυτό του και τι να απαντήσει σε όσα ακούει. Τα παιδιά ψάχνουν καλούς ακροατές που δε θα τους δώσουν εμφανείς λύσεις και συμβουλές αλλά αυτούς που θα ακούσουν τα παράπονα τους και θα μοιραστούν τα συναισθήματα τους. Δε χρειάζεται να υποτιμήσουμε τη Μαρία στο παραπάνω παράδειγμα, να σκεφτούμε ότι είναι ένα μικρό παιδί που δε ξέρει ότι μπορεί να σταματήσει να παίζει με την Κατερίνα. Αυτό που χρειάζεται είναι να ακούσουμε την ανάγκη της. Αν αναζητεί λύσεις, ας τη βοηθήσουμε μέσα από ένα σύνολο επιλογών να βρει αυτή που θα είναι η καταλληλότερη για αυτή. Έτσι θα ασκήσει την κριτική της ικανότητα και θα μάθει να παίρνει πρωτοβουλίες, να αναλαμβάνει ευθύνες και να δέχεται τις συνέπειες των πράξεων της.

 

Ο καλός ακροατής μπορεί να είναι παθητικός, να παραμένει σιωπηλός όταν χρειάζεται. Ο γονιός αφήνει το χώρο στο παιδί να εκφράσει τις ανησυχίες, τις διαφωνίες, τις συγκρούσεις, το θυμό, τη λύπη, τη χαρά, τη ζήλεια, την ευχαρίστηση. Αφήνει το χώρο χωρίς αυτό να σημαίνει ότι χάνει τη φωνή του. Σε άλλες περιπτώσεις ο καλός ακροατής αποκτά ενεργητικό χαρακτήρα και γίνεται αυθεντικός απέναντι στο παιδί χωρίς να προσπαθεί να επιβάλλει την άποψη του. Δε διατηρεί το προσωπείο του παντογνώστη που μπορεί να βρει λύσεις στα πάντα απεναντίας καλλιεργεί το διάλογο κάνοντας περισσότερες ερωτήσεις. Διαθέτει χρόνο και αφιερώνει όλη την προσοχή στο παιδί, ενισχύει τις πραγματικές ικανότητες του παιδιού, το εμπιστεύεται ότι μπορεί να βρει λύσεις και νοιώθει ασφαλής ότι το παιδί θα μπορέσει να λάβει αποφάσεις και να πάρει πρωτοβουλίες που αντιστοιχούν στις ικανότητες και την ηλικία του.

 

Τα αποτελέσματα της αυθεντικής επικοινωνίας δεν είναι άμεσα εμφανή. Ο γονιός μπορεί να απογοητευτεί και να ματαιωθεί νοιώθοντας ότι τα λόγια του και η συμπεριφορά του δεν έχουν κανένα όφελος. Οι καρποί αυτής της προσπάθειας έρχονται όταν το είδος αυτής της επικοινωνίας αποκτήσει γερά θεμέλια και συστατικό στοιχείο της σχέσης.     

 

Ακούω και ακούγομαι σημαίνει σέβομαι τα συναισθήματα  του άλλου, ακόμη και αν διαφωνώ, γνωστοποιώντας στον άλλο τη διαφωνία μου, την άποψη μου, ακόμη και αν γίνομαι δυσάρεστος. Έτσι δε θα χάσω ποτέ τη δική μου φωνή. Το παιδί έχει ανάγκη να ξέρει ότι το αγαπούν για αυτό που είναι, ότι το εμπιστεύονται για τις ικανότητες του για να αποκτήσει συναίσθηση της αξίας του και των πραγματικών του δυνατοτήτων. Αφήνω στο άλλο το χώρο να εκφράσει τα συναισθήματα του και να αποκτήσει τη φωνή του.

 

Συνδρομή σε αυτήν την τροφοδοσία RSS